Przygotowaliśmy przegląd stanu uchwał krajobrazowych (często nazywanych kodeksami reklamowymi) w największych miastach w Polsce: Łodzi, Szczecinie, Krakowie, Gdańsku, Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu i Katowicach. Oto, jak wygląda zaawansowanie prac prowadzonych nad ustawami w tych miastach.
ŁÓDŹ
Uchwałę intencyjną uchwaliła jako pierwsza z dużych miast. Jako pierwsza przeprowadziła konsultacje i 16 listopada 2016 r. uchwaliła jedną z pierwszych w kraju uchwał krajobrazowych.
Uchwała nie respektuje praw nabytych, wprowadza nierówne traktowanie podmiotów, przekracza upoważnienie ustawowe w wielu kwestiach. Maksymalna powierzchnia reklamy to 18 m2. Kodeks bardzo ogranicza stosowanie reklamy LED. Uchwała dzieli miasto na 3 strefy z okresami dostosowania od roku do 5 lat. 11 sierpnia 2017 r. WSA w Łodzi stwierdził nieważność uchwały w całości. Wśród wielu zarzutów za najistotniejszy merytorycznie należy wskazać ten, że uchwała krajobrazowa Łodzi nie wskazuje warunków dostosowania istniejących tablic i urządzeń reklamowych do zapisów uchwały, oraz że sprawy związane z odległościami reklam od drogi są określone w ustawie o drogach publicznych. W połowie października Łódź złożyła skargą kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Termin rozprawy w NSA nie został jeszcze określony, praktyka dotycząca postępowań, w których stroną jest wojewoda wskazuje na koniec pierwszego kwartału, termin dla „zwykłych” spraw to druga połowa 2019 roku. Wyrok, który zapadnie, będzie rzutował na działania w pozostałych miastach. Ponieważ Urząd Miasta nie chce narażać się na konieczność wypłaty odszkodowań w przypadku ogłoszenia niekorzystnego dla siebie wyroku, Rada przegłosowała zmianę uchwały krajobrazowej zmieniając termin dostosowania na trzy lata w strefie, w której pierwotnie był on określony na rok. Dzięki temu uchwała w Łodzi nie zacznie prawdopodobnie obowiązywać przed rozstrzygnięciem NSA.
SZCZECIN
Uchwalił uchwałę intencyjną bardzo szybko. Przeprowadził szczegółową inwentaryzację, między innymi ustalając, że jedynie 19% reklam w mieście zostało ustawionych legalnie. Jako jedyne miasto w Polsce Szczecin skonstruował swój kodeks na bazie istniejących planów miejscowych (pozostałe miasta wprowadzając uchwały reklamowe zmienią mpzp). Taka konstrukcja powoduje podział miasta na kilkaset stref odpowiadających liczbie istniejących planów miejscowych. Projekt zakłada 48 m2 jako maksymalny format reklamy, uwzględnia prawa nabyte, okres dostosowania określa na 2 lata. Termin wyłożenia i zgłaszania uwag do projektu minął w marcu 2017 r. Zespół projektowy zakończył pracę i przekazał gotowy dokument do Rady Miasta, która podejmie decyzję odnośnie terminu głosowania.
KRAKÓW
Dwukrotnie prezentował swój kodeks reklamowy. Pierwszy raz wiosną 2016 r., drugi raz w sierpniu 2017 r. Nowy projekt (wyłożony oficjalnie) jest pozbawiony wielu błędnych zapisów poprzedniej wersji. Projekt zakłada podział miasta na 5 stref; reklama ustawiona zgodnie z prawem i reklama nielegalna są traktowane tak samo; największy dopuszczony w mieście format to 32 m2, jednak nie ma to większego znaczenia, gdyż zapisy szczegółowe odnoszące się do parametrów konstrukcji sprawiają, że w mieście pozostanie nie więcej niż kilka procent nośników; ekrany LCD i LED są formami niedopuszczonymi; okres dostosowania wynosi 2 lata; w projekcie brakuje określenia warunków dostosowania. Autorzy projektu zapowiadają szybkie głosowanie, jednak nie wszyscy radni podzielają opinię, że projekt został dobrze przygotowany. 15 grudnia 2017 roku został opublikowany wykaz i sposób rozpatrzenia uwag zgłoszonych do projektu uchwały. Kilkaset uwag zostało zgłoszonych przez 94 podmioty. Miasto zapowiedziało uwzględnienie tych uwag, które doprowadziły do uchylenia projektów w Łodzi i Opolu. Projekt uwzględniający zaakceptowane uwagi nie został jeszcze ogłoszony.
GDAŃSK
Podobnie jak Kraków przedstawił już drugi projekt uchwały reklamowej. Okres zgłaszania uwag zakończył się w październiku br. Projekt zakłada podział miasta na 8 stref; reklama ustawiona zgodnie z prawem i reklama nielegalna są traktowane tak samo; największy dopuszczony w mieście format to 18 m2; ekspozycja reklam na ekranach ekrany LCD jest bardzo ograniczona; okres dostosowania wynosi od roku do 2 lat; w projekcie brakuje określenia warunków dostosowania. 7 lutego 2018 r. zostanie zaprezentowana końcowa wersja projektu, z dokumentu który otrzymaliśmy wynika, że uwzględniono jedynie kilka poprawek technicznych, uchwała nie została dostosowana do istniejącego orzecznictwa z Łodzi i Opola. Głosowanie Rady Miasta ma odbyć się 22 lutego br., przy czym oficjalny porządek sesji nie został jeszcze opublikowany.
WARSZAWA
Wielokrotnie przekładała termin prezentacji projektu uchwały krajobrazowej. Opublikowanie projektu nastąpiło na początku czerwca 2017 r. Założenie, które przyświecało twórcom uchwały, brzmi następująco: generalnie istnieje zakaz umieszczania nośników reklamowych w mieście, dopuszczone są pewne wyjątki. Wyjątki dotyczą nośników, które znajdują się w większości przypadków na terenach miejskich: citylighty na wiatach przystankowych oraz słupy reklamowe. Dodatkowo akceptowane są reklamy w formie liter przestrzennych na dachach budynków oraz siatki reklamowe na rusztowaniach podczas remontów. Maksymalny format reklamy wolnostojącej to 18 m2.
Ograniczenia dotyczące odległości między nośnikami, odległości od znaków drogowych, systemu MSI, skrzyżowań, zabudowy itp. sprawiają, że zdecydowana większość nośników większych niż citylight będzie musiała być zdemontowana (ta uwaga odnosi się w zasadzie do wszystkich opisywanych miast). Projekt nie uwzględnia praw nabytych. Ekspozycja reklam na ekranach LCD jest bardzo ograniczona możliwościami technicznymi. Okres dostosowania ma wynosić 2 lata; w projekcie brakuje określenia warunków dostosowania. Miasto zostało podzielone na 3 strefy oraz ciągi komunikacyjne, na których w zależności od lokalizacji obowiązują różne wielkości nośników. Po prezentacji autorzy otrzymali około tysiąca uwag, które są analizowane. Termin wyłożenia projektu nie jest jeszcze określony. Wstępny termin głosowania przez radę miasta to lipiec – sierpień 2018.
POZNAŃ
Podpisał uchwałę intencyjną najpóźniej ze wszystkich miast G8: w marcu 2017 r., jednak nieoficjalnie prace nad projektem trwały przynajmniej od początku 2017 r. Pełna wersja projektu nie została przedstawiona, w listopadzie zostały przedstawione założenia: miasto będzie podzielone na 4 strefy, w centrum dopuszczone są jedynie CLP oraz słupy reklamowe oraz, w ograniczonej formie, murale oraz siatki podczas remontów. Największy format reklamy wolnostojącej 18m2, ekrany LED dopuszczone jedynie na formacie CPL. Nie wiadomo jeszcze, jak będzie wyglądała kwestia ochrony praw nabytych oraz warunków dostosowania nośników. Okres dostosowania wyniesie 1 rok dla strefy staromiejskiej, 5 lat dla strefy zurbanizowanej, 3 lata dla pozostałych stref. Mimo, że projekt nie jest zaprezentowany, autorzy zapowiadają głosowanie na czerwiec br. Wydaje się to jednak mało prawdopodobne ze względów proceduralnych.
WROCŁAW
Publicznie wypowiedziano tezę, że uchwała krajobrazowa to poważna regulacja prawna i nie należy się spieszyć, że musi to być dokument rzetelny i zgodny z prawem. Pierwsze spotkanie konsultacyjne odbyło się we wrześniu 2017 r. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem projektu. Wiadomo, że miasto planuje wprowadzić opłatę reklamową.
KATOWICE
Zaproponowały odmienne podejście do tematu i rozpisały przetarg na wykonanie inwentaryzacji wybranych miejsc i obszarów miasta, określenie podziału miasta na strefy oraz przygotowanie wstępnych założeń dla zasad i warunków na potrzeby opracowania projektu uchwały. Przetarg wygrała firma PwC Polska Sp. z o.o. Wnioski przedstawione na spotkaniu w wrześniu 2017 r. były niedopracowane. 30 października odbyło się ostatnie spotkanie konsultacyjne. Do końca marca 2018 r. ma zostać przedstawiona analiza finansowa dotycząca skutków wprowadzenia uchwały krajobrazowej. Pod koniec roku miasto opublikowało wyniki konsultacji społecznych oraz stanowisko Prezydenta Miasta Katowice do zgłoszonych wniosków. Termin przedstawienia pierwszego projektu nie został jeszcze ogłoszony.
Dla przypomnienia – oto, jak wygląda proces powstawania uchwały krajobrazowej (kodeksu reklamowego).
Pierwszym krokiem jest podjęcie uchwały intencyjnej, zobowiązującej wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do przygotowania projektu uchwały krajobrazowej. Warto pamiętać, że nie wszystkie gminy mają potrzebę prowadzenia prac nad takim dokumentem.
Następne dwa etapy: określenie założeń do uchwały oraz powołanie zespołu projektowego nie są wymagane przepisami prawa, jednak w większości przypadków okazują się konieczne. Na etapie określenia założeń do uchwały często jest prowadzona inwentaryzacja, przedstawiająca stan faktyczny oraz potrzeby i oczekiwania mieszkańców, przedsiębiorców i innych interesariuszy funkcjonujących w przestrzeni publicznej. W większości wypadków gmina organizuje spotkania konsultacyjne, a także publikuje ankietę, zbierającą opinie dotyczące reklam oraz obiektów małej architektury i ogrodzeń – bo tymi trzema zakresami zajmuje się uchwała reklamowa. Powołanie zespołu projektowego jest wymaganiem oczywistym. Trudno wymagać, aby prezydent miasta osobiście pisał projekt uchwały. Zespoły projektowe liczą często kilkanaście osób. Inna możliwość to zlecenie napisania projektu firmie zewnętrznej – taką decyzję podjęły między innymi Łomianki.
Po opracowaniu projektu gmina zwyczajowo prezentuje publicznie projekt i rozpoczyna konsultacje społeczne. Nie mają one znaczenia formalnego, ale część uwag zgłaszanych w konsultacjach zwykle zostaje uwzględnionych w projekcie. Dla gminy jest to również czas, w którym dokonuje się konsultacji, do których jest zobowiązana ustawowo: gmina musi bowiem uzgodnić projekt uchwały z wojewódzkim konserwatorem zabytków (w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu) oraz z ministerstwem zdrowia (w zakresie zagospodarowania obszarów ochrony uzdrowiskowej). Dodatkowo gmina musi zasięgnąć opinii: regionalnego dyrektora ochrony środowiska, właściwego organu Państwowej Straży Pożarnej i marszałka województwa.
Następnym etapem jest wyłożenie projektu do wglądu publicznego. Wyłożenie musi być poprzedzone przynajmniej ogłoszeniami w prasie lokalnej, opublikowanymi co najmniej 7 dni przed terminem wyłożenia. Projekt musi być wyłożony przez 21 dni. Po tym okresie zainteresowanym przysługuje prawo zgłaszania uwag do projektu. Uwagi muszą być złożone w okresie 14 dni od zakończenia etapu wyłożenia.
Podczas następnego etapu zespół projektowy analizuje zgłoszone uwagi i te zaakceptowane zamieszcza w projekcie uchwały. Z niezaakceptowanych uwag jest tworzona lista, która następnie jest przekazywana radzie gminy. Spośród miast G8 dotychczas ten etap – poza Łodzią – osiągnęły Kraków i Gdańsk. Na razie bez odpowiedzi pozostaje pytanie, czy rady tych miast zdecydują się na głosowanie przed zakończeniem rozprawy w NSA czy przed wprowadzeniem zmian do ustawy krajobrazowej (w ramach ustawy inwestycyjnej – patrz dalej).
Głosowanie nad kształtem uchwały krajobrazowej jest tym momentem, gdy osoba odpowiedzialna / osoby odpowiedzialne za przygotowanie projektu przestają mieć wpływ na jej kształt. O tym, jak będzie wyglądała uchwała w danym mieście decydują radni, głosując projekt uchwały oraz każdą niezaakceptowaną uwagę do projektu.
Następnie rozpoczyna się 30–dniowy czas dla wojewody, gdy może wnieść rozstrzygnięcie nadzorcze czyli stwierdzić, czy powstały dokument jest zgodny z przepisami ustawy.
Po wejściu uchwały w życie rozpoczyna się okres, w którym należy dostosować reklamy, tablice reklamowe i urządzenia reklamowe do zapisów uchwały. Okres dostosowania nie może być krótszy niż 12 miesięcy. Górna granica nie jest określona, ale najdłuższym ustalonym dotychczas okresem jest 5 lat. Uchwała musi także określać warunki, na jakich istniejące tablice i urządzenia reklamowe mają być dostosowane do uchwalonego prawa.
Cały proces powstawania uchwały jest skomplikowany.
Minimalny czas od podjęcia uchwały intencyjnej do ogłoszenia uchwały w dzienniku urzędowym to 28 tygodni. W praktyce proces ten może trwać znacznie dłużej. Ponieważ uchwała krajobrazowa jest prawem lokalnym, cała procedura jest bardzo podobna do procedury tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (mpzp).
Podkreślmy, że właśnie teraz są prowadzone prace nad zmianą zapisów w ustawach, które składają się na ustawę krajobrazową. Możliwe, że ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym będzie głosowana w sejmie pod koniec pierwszego kwartału 2018 r. Zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym są planowane w ramach ustawy inwestycyjnej. 23 listopada br. została opublikowana kolejna wersja Kodeksu Urbanistyczno- Budowlanego. Prace nad nim trwają od wielu lat i nic nie wskazuje na ich szybkie zakończenie. Zmiany prawa proponowane w ustawie inwestycyjnej mogą w znaczący sposób wpłynąć na kształt uchwał krajobrazowych oraz przyśpieszyć uchwalenie w niektórych gminach.
