Uchwały krajobrazowe powstają w Polsce od prawie 6 lat, tak długo obowiązuje ustawa krajobrazowa. Przedstawiamy, jak obecnie wygląda kondycja ustawy i uchwał krajobrazowych, które powstały lub mają powstać w ośmiu największych miastach Polski (G8).

Nadal nie wiadomo, czy ustawa jest zgodna z konstytucją

Ostatni rok nie odpowiedział na żadne z istotnych pytań dotyczących ustawy krajobrazowej. Przede wszystkim bez odpowiedzi pozostaje pytanie podstawowe – czy ustawa jest zgodna z konstytucją. W 2019 roku te wątpliwości podzielił Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) i skierował do Trybunału Konstytucyjnego zapytanie dotyczące zgodności ustawy z prawem.
Jeżeli Trybunał stwierdzi, że ustawa jest niezgodna z konstytucją, przepis utraci moc prawną zaś gminy, w których na podstawie uchwalonych kodeksów reklamowych zdemontowano nośniki, mogą być narażone na wypłatę odszkodowań firmom reklamowym i właścicielom działek. Po skierowaniu zapytania do Trybunału Konstytucyjnego, Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA) zaczęły zawieszać postępowania do czasu rozstrzygnięcia kwestii zgodności ustawy z konstytucją. Przypomnijmy, że  od wielu lat trwają prace nad zmianą ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Nie wiadomo, jaki kształt będzie miała ostatecznie ta ustawa, jednak zapewne zmienią się zapisy dotyczące ochrony krajobrazu.

Zapisy każdej uchwały krajobrazowej są bardzo istotne dla branży OOH. Pamiętajmy jednak, że dotyczą one wszystkich przedsiębiorców działających w miejscach, gdzie zaczynają obowiązywać kodeksy reklamowe. W większości przypadków muszą oni ponieść koszty zmiany identyfikacji wizualnej miejsc prowadzenia działalności. W przypadku sieci handlowych czy galerii są to często kwoty siedmiocyfrowe.

Uchwała krajobrazowa w Łodzi

Łódź jako pierwsze miasto wojewódzkie uchwaliła (16 listopada 2016 r.) kodeks reklamowy. Podstawowe zapisy łódzkiej uchwały krajobrazowe to:

• strefy – 3;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – maksymalnie 30% powierzchni, pozostałą część musi stanowić odtworzenie elewacji, reklama może być eksponowana nie dłużej niż przez 8 miesięcy;
• reklama na elewacji – tylko w II strefie na ścianach szczytowych, nie więcej niż na 25% elewacji;
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są bardzo ograniczone i zmieniają się w zależności od strefy, przeznaczenia obiektu, jego wysokości, preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• zakazy – umieszczanie reklam na banerach, reklam wolnostojących bez stałego zamocowania w gruncie, oraz reklamy mobilnej;
• reklama cyfrowa – mocno ograniczona;
• murale – zakazane;
• okresy dostosowania – od 3 do 5 lat w zależności od strefy;
• warunki dostosowania – nieokreślone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione;
• aktualizacja uchwały – 1.

Ponieważ uchwała wprowadzała nierówne traktowanie podmiotów, w wielu kwestiach przekraczała upoważnienie ustawowe i zawierała inne błędy – 11 sierpnia 2017 r. WSA w Łodzi stwierdził nieważność uchwały w całości. Wśród wielu zarzutów najistotniejszym merytorycznie jest ten, że uchwała krajobrazowa Łodzi nie wskazuje warunków dostosowania istniejących tablic i urządzeń reklamowych do zapisów uchwały oraz że na nowo reguluje kwestie uregulowane w ustawie o drogach publicznych.

W połowie października 2017 r. Łódź złożyła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Po dwóch latach oczekiwania, w październiku 2019r.  NSA rozpatrzył skargę i odesłał sprawę do ponownego rozpatrzenia w WSA. W styczniu br. WSA zawiesił rozpatrzenie sprawy do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny zgodności ustawy z  konstytucją.

Mimo zakończenia okresu dostosowania, miasto nie nakłada kar na właścicieli banerów (w całym mieście) i reklam (w I strefie).
W lutym 2018 r. Łódź ogłosiła, że przystępuje do prac nad nowym kodeksem reklamowym. 7 marca 2018 r. uchwalono uchwałę intencyjną. Obecnie obowiązująca uchwała ma zostać uchylona, a w jej miejsce zostanie ustanowione nowe prawo dotyczące reklam. Na razie trwają prace projektowe. W maju 2019 r. odbyły się konsultacje dotyczące założeń nowego projektu. Projekt ma zostać pokazany publicznie dopiero na etapie wyłożenia, termin wyłożenia zaś nie jest znany. Zespół pracujący nad uchwałą planuje, że wiosną br. zostanie ona skierowana do konsultacji z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i innymi organami.

Urząd miasta udostępnił stronę, na której w przejrzysty sposób można zapoznać się z aktualną uchwałą: https://uml.lodz.pl/dla-biznesu/kodeks-reklamowy/

Pełny tekst uchwały krajobrazowej znajduje się pod adresem: https://bip.uml.lodz.pl/files/bip/public/user_upload/uchwalal_-30112017104058.pdf

Dodajmy, iż od początku 2016 r. w Łodzi obowiązuje uchwała o parku kulturowym ulicy Piotrkowskiej, która reguluje kwestie reklam w centrum miasta. Jednak we wrześniu 2020 r. WSA w Łodzi stwierdził nieważność uchwały. Miasto złożyło skargę kasacyjną do NSA. Wyrok jest zatem nieprawomocny.

Uchwała krajobrazowa w Gdańsku

Gdańsk uchwalił swój kodeks reklamowy na sesji Rady Miasta 22 lutego 2018 r. Podstawowe zapisy uchwały:

• strefy – 8;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – jest dopuszczona tylko w niektórych strefach, może stanowić od 30% do 100% powierzchni w zależności od rodzaju budynku, reklama może być eksponowana maksymalnie przez 12 miesięcy, raz na 5 lat;
• reklama na elewacji poza szyldami jest praktycznie zakazana;
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są bardzo ograniczone i zmieniają się w zależności od strefy, przeznaczenia obiektu, jego wysokości; preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• zakazy – umieszczanie reklam na banerach i siatkach reklamowych poza remontami;
• reklama cyfrowa – mocno ograniczona poza należącymi do miasta „terenami o funkcji widowiskowo-sportowej, której charakter wymaga niekonwencjonalnych form promocji”;
• murale – dopuszczone w niektórych strefach;
• okresy dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – częściowo określone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione.

30 marca 2018 r. Wojewoda Pomorski wydał rozstrzygnięcie nadzorcze i uchylił zapisy dotyczące reklamy wyborczej, odległości reklam od niektórych elementów infrastruktury oraz określania sposobu utrzymania tablic i urządzeń reklamowych. Uznał te regulacje za przekraczające upoważnienie ustawowe. Miasto odwołało się od decyzji wojewody do WSA, powołując się na błędy w uzasadnieniu decyzji. 14 sierpnia br. WSA w Gdańsku uchylił w całości rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Pomorskiego. Wojewoda nie złożył skargi kasacyjnej do NSA.

Do WSA w Gdańsku wpłynęło 19 skarg na uchwałę krajobrazową. Pochodziły zarówno od mieszkańców, jak i przedsiębiorców działających w Gdańsku. Sąd oddalił wszystkie skargi i o dalszym ich losie rozstrzygnie teraz NSA.

Uchwała gdańska jest obszerna (liczy 53 strony) i zapisana w skomplikowany sposób, często wymaga konsultacji prawnych. Można z nią zapoznać się na stronach BIP: https://bip.gdansk.pl/subpages/akty_prawne/pliki/2018/URM_2018_7_1465.PDF  lub na stronie Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni.
Ponadto Gdańsk przygotował stronę dla lokalnych przedsiębiorców, którzy muszą dostosować swoje szyldy do zapisów uchwały:  http://www.uchwalakrajobrazowagdanska.pl/
Okres, w którym należało dostosować reklamy (powstałe przed wejściem w życie uchwały) do zapisów określonych w uchwale minął 2 kwietnia 2020 r. W okresie dostosowania miasto nie udzielało żadnych zgód na dostosowanie. Prawie wszystkie reklamy i szyldy w mieście istniejące w momencie wprowadzenia uchwały nie spełniały jej zapisów i powinny zostać zdemontowane.

Efektem wprowadzenia uchwały krajobrazowej w Gdańsku jest likwidacja prawie wszystkich wolnostojących nośników systemowych. Pozostały jedynie reklamy na wiatach przystankowych, których właścicielem jest lub wkrótce będzie miasto. Nie zauważyliśmy działań miasta w stosunku do szyldów, które również powinny być dostosowane do zapisów uchwały. Większość dużych sieci sprzedażowych dostosowała się do nowego prawa, i złożyła pozwy do sądu (np.: https://noizz.pl/design/mcdonalds-pozywa-gdansk-za-uchwale-krajobrazowa/1jn0z7k ). Dodatkowo miasto prowadzi prace nad przetargiem „mającym na celu dzierżawę terenów w pasie drogowym pod sytuowanie nośników reklamowych”. Czy zatem na pewno chodzi tu o ochronę krajobrazu?

Uchwała krajobrazowa w Krakowie

Prace nad uchwałą w Krakowie rozpoczęły się w październiku 2015 r. Przez ten czas wyłożono 3 projekty. 26 lutego 2020 r. Rada Miasta Krakowa zdecydowaną większością głosów przyjęła uchwałę krajobrazową. Uchwała została opublikowana 9 marca 2020 r. w  Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego i zaczęła  obowiązywać 1 lipca 2020 r.
Główne regulacje wyglądają następująco:

• strefy – 5; dodatkowo uchwała określa inne warunki dla ciągów komunikacyjnych i terenów sklepów wielkopowierzchniowych i stacji benzynowych;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – jest dopuszczona tylko w niektórych strefach , może stanowić do 50% powierzchni dekoracji, reklama może być eksponowana maksymalnie przez 12 miesięcy raz na 7 lat;
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są bardzo ograniczone i zmieniają się w zależności od strefy, wysokości i przeznaczenia obiektu, miejsca umieszczenia, preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• reklama cyfrowa – praktycznie zakazana, za wyjątkiem niektórych małych form i ekranu o powierzchni ponad 5 tys. m² zamontowanego na Tauron Arena w Krakowie, gdzie reklama jest możliwa w czasie imprez
• murale – zakaz;
• okresy dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – częściowo określone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione.

Wszystkie dokumenty znajdują się na stronie BIP: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=71173&metka=1&vReg=1#uchwalanie

Okres dostosowania dla reklam, które istniały przed wprowadzeniem uchwały krajobrazowej minie 1 lipca 2022 r.
30 września 2020 r. na sesji Rady Miasta Krakowa odbyło się pierwsze czytanie projektu uchwały dotyczącej wprowadzenia opłaty reklamowej. Uchwała nie znalazła poparcia u radnych.

Wspomnę też, że w Krakowie są dwa parki kulturowe: Stare Miasto (od 2010 r.) oraz Nowa Huta (od 2020 r.). Trwają prace nad utworzeniem parków kulturowych: Kazimierz ze Stradomiem i Stare Podgórze z Krzemionkami.

Uchwała krajobrazowa w Warszawie

Losy warszawskiej uchwały krajobrazowej zostały przegłosowane 16 stycznia 2020 r.  Miesiąc później Wojewoda Mazowiecki opublikował rozstrzygnięcie nadzorcze i stwierdził nieważność całej uchwały. Powodem takiej decyzji nie była niechęć Wojewody do porządkowania przestrzeni publicznej ale niezgodność zapisów uchwały z prawem. Podstawowymi zastrzeżeniami były: naruszenia proceduralne oraz naruszenia prawa materialnego.

Miasto złożyło skargę na decyzję Wojewody. 8 grudnia 2020 r. odbyła się rozprawa przed WSA w Warszawie. Sąd oddalił skargę, po czym 10 lutego 2021 r. opublikował uzasadnienie wyroku: http://www.orzeczenia-nsa.pl/wyrok/iv-sa-wa-899-20/229ec0c.html

Pamiętajmy również, że sprawą uchwały zajmuje się UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta).  https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=16204

Trudno powiedzieć, jakie będą dalsze kroki miasta  dotyczące uchwały. Miasto może złożyć skargę kasacyjną do NSA. Może również z niewielkimi zmianami przedstawić ten sam projekt do konsultacji, a następnie wyłożyć go i głosować na sesji Rady Miasta. Ponieważ sprawa uchwały warszawskiej nie jest definitywnie rozstrzygnięta oraz istnieje możliwość powtórnego głosowania projektu, przedstawiamy podstawowe zapisy projektu:

• strefy – 3, dodatkowo uchwała wyodrębnia ciągi komunikacyjne;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – może być eksponowana maksymalnie przez 9 miesięcy, raz na 5 lat;
• reklama na elewacji – tylko na elewacjach bez okien (z zastrzeżeniami);
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są ograniczone, preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• zakazy – umieszczanie reklam na oknach, dachach budynków, przed budynkami publicznymi, w bliskiej odległości od siebie, na terenach ochrony konserwatorskiej i przyrodniczej i wiele innych;
• reklama cyfrowa – w dużym stopniu ograniczona możliwościami technicznymi;
• okres dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – praktycznie nieokreślone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione.

Z całym projektem uchwały krajobrazowej można zapoznać się pod adresem: https://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2020/1373/akt.pdf
Natomiast z  rozstrzygnięciem nadzorczym wojewody można  zapoznać pod adresem: https://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2020/2529/akt.pdf

Uchwała krajobrazowa w Szczecinie

Przed przystąpieniem do prac nad uchwałą w Szczecinie przeprowadzono szczegółową inwentaryzację. Pokazała ona, że jedynie 19% reklam w mieście jest ustawionych legalnie. Jako jedyne miasto w G8, Szczecin skonstruował swój kodeks na bazie istniejących planów miejscowych (pozostałe miasta wprowadzając uchwały reklamowe zmienią miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego).

Taka strategia powoduje podział miasta na tyle stref, ile zostało uchwalonych planów miejscowych plus 1 – dla strefy, w której brak planu miejscowego. Z jednej strony jest to najbardziej skomplikowany i najobszerniejszy projekt uchwały (gdyby wydrukować całość otrzymalibyśmy ponad 1000 stron), jednak jeżeli wybierzemy konkretną lokalizację, uchwała dla tego miejsca będzie bardzo czytelna i skondensowana. Podstawowe zapisy projektu uchwały w miejscach, w których nie ma planów miejscowych, przewidują:

• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 48m²
• reklama na elewacji podczas remontów – jest dopuszczona na całej powierzchni rusztowania przez okres 3 miesięcy raz na 5 lat;
• reklama na elewacji – do 10% powierzchni elewacji (z zastrzeżeniami);
• szyldy – na jedną działalność gospodarczą przysługuje 1 szyld o powierzchni 0,3 m2
• zakazy – umieszczanie reklam na ogrodzeniach, terenach zielonych, urządzeniach bezpieczeństwa ruchu drogowego, obszarach wodnych, reklam na przystankach przekraczających 30% powierzchni wiaty;
• reklama cyfrowa – dopuszczona, z wyjątkiem reklam o niskiej rozdzielczości;
• murale – traktowane jak reklama na elewacji;
• okresy dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – częściowo określone;
• prawa nabyte –uwzględnione.

Termin wyłożenia i zgłaszania uwag do projektu minął w marcu 2017 r. Zespół projektowy zakończył prace i przekazał gotowy dokument do Rady Miasta, która nie podała jeszcze do publicznej wiadomości decyzji o głosowaniu nad projektem uchwały. Projekt szczecińskiej uchwały jest najdłużej zamrożonym dokumentem spośród kodeksów reklamowych. Ostatnia aktualizacja na stronie dotyczącej uchwały krajobrazowej została wykonana we wrześniu 2017 r.
Z projektem można zapoznać się pod adresem: http://krajobraz.szczecin.pl/chapter_139000.asp

Uchwała krajobrazowa w Poznaniu

Uchwałę intencyjną podpisał najpóźniej ze wszystkich miast G8: w marcu 2017 r., prace nad projektem trwały od początku 2017 r. Od maja 2019 r. można było zapoznać się z projektem uchwały. Obecnie trwa wyłożenie projektu, uwagi do projektu należy składać w nieprzekraczalnym terminie do 21 marca 2021 r.

Poznański dokument jest napisany przejrzyście, zrozumiale. W skrócie zapisy uchwały przedstawiają się następująco:

• strefy – są cztery: staromiejska, centrum i historyczne dzielnice, zurbanizowana, przyrodnicza
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – może być eksponowana maksymalnie na 30% elewacji przez 1 rok, ponownie można ją umieścić po upływie 5 lat;
• reklama na elewacji – tylko niewielkie formy; na ścianach ślepych  w obszarze zurbanizowanym do 36 m²;
• szyldy – liczba, wielkość zależy od typu nośnika i strefy;
• reklama cyfrowa – dopuszczona na formacie citylight oraz na formacie 9m²;
• murale – od 5% do 50% powierzchni elewacji w zależności od strefy;
• okresy dostosowania – od 1 roku do 3 lat w zależności od strefy;
• warunki dostosowania – określono częściowo wyłączając z nich wiaty przystankowe;
• prawa nabyte – nie są uwzględnione.

W 2018 r. Poznań  przekazał słupy reklamowe pod zarząd spółki miejskiej, Międzynarodowych Targów Poznańskich (MTP). Do lipca 2019 r. miasto przekazało MTP wszystkie wiaty przystankowe. Oznacza to, że Poznań  jest właścicielem firmy outdoorowej, która zarządza jednymi z najciekawszych lokalizacji w mieście.

Z projektem uchwały krajobrazowej można zapoznać się na stronie:
https://bip.poznan.pl/bip/wydzial-urbanistyki-i-architektury,31/news/komunikat-w-sprawie-wylozenia-projektu-uchwaly-krajobrazowej,159363.html
Wydział Urbanistyki i Architektury udostępnia stronę ze informacjami o uchwale: http://www.poznan.pl/krajobrazowa/
Od lutego 2018 r. Poznań posiada Park Kulturowy, który obejmuje głównie obszar Starego Miasta: https://www.poznan.pl/mim/main/-,p,39836.html

Kierunek, w którym zmierzają Poznań i Gdańsk bardzo przypomina działania miast niemieckich, które  miały własne nośniki reklamy zewnętrznej. Jednak takie postępowanie zostało zakwalifikowane przez Unię Europejską jako niezgodne z prawem.

Uchwała krajobrazowa we Wrocławiu

W roku 2014, zanim jeszcze powstała ustawa krajobrazowa, powołano we Wrocławiu park kulturowy, który uporządkował historyczne centrum miasta. We Wrocławiu długo prowadzono prace  nad  projektem uchwały krajobrazowej. Za jego przygotowanie odpowiada  Wydział Architektury i Budownictwa. Pierwsze spotkanie konsultacyjne (i jak na razie jedyne), odbyło się we wrześniu 2017 r. Projekt będzie pokazany publicznie dopiero na etapie wyłożenia. Możliwe, że odbędzie się to wiosną 2021 r. Obecnie (połowa lutego 2021) projekt jest na etapie konsultacji z wojewódzkim  konserwatorem zabytków.

Informacje o konsultacjach społecznych z 2017 r. znajdują pod adresem: https://www.wroclaw.pl/rozmawia/lad-miedzy-budynkami-dwa-etapy-konsultacji-za-nami
Ze zrealizowanym projektem Parku Kulturowego można zapoznać się pod adresem: https://www.wroclaw.pl/park-kulturowy-wroclaw

Uchwała krajobrazowa w Katowicach

W Katowicach zaproponowano nieco odmienne podejście do tematu i rozpisano przetarg na wykonanie inwentaryzacji wybranych miejsc i obszarów miasta, określenie podziału miasta na strefy oraz przygotowanie wstępnych założeń dla zasad i warunków na potrzeby opracowania projektu uchwały. Przetarg wygrała firma PwC Polska Sp. z o.o., która po wykonaniu pracy przedstawiła wnioski na spotkaniu z zainteresowanymi stronami. Spotkanie odbyło się  we wrześniu 2017 r. Szkoda, że przedstawione na nim wnioski były mało precyzyjne i wykazały niewielką znajomość tematu przez PwC.

30 października 2017 r. odbyło się ostatnie spotkanie konsultacyjne. Pod koniec 2017 r. miasto opublikowało wyniki konsultacji społecznych oraz stanowisko Prezydenta Miasta Katowice wobec zgłoszonych wniosków. Następnie wydział Budownictwa i Planowania Przestrzennego przygotował projekt uchwały, który czeka na konsultacje. O dalszym losie projektu zadecydują zapewne zmiany ustawowe i wnioski z wprowadzania zapisów uchwał krajobrazowych w innych miastach. Dodajmy, że Katowice mają w planach miejscowych wiele zapisów odnoszących się do reklam.
Miasto udostępniło stronę o kodeksie reklamowym, a ostatni wpis jest z października 2017 r.
https://www.katowice.eu/Konsultacje/Strony/uchwa%C5%82a-krajobrazowa.aspx

Wszystkie informacje przedstawione w tekście są aktualne na dzień 22 lutego 2021 r. Poprzedni przegląd opublikowaliśmy w marcu 2020 r. i jest dostępny w artykule  Ustawa krajobrazowa. Stan uchwał w ośmiu największych miastach Polski