Ustawa krajobrazowa została uchwalona w sejmie prawie 5 lat temu. Przedstawiamy, jak wygląda jej kondycja oraz powstających na jej podstawie uchwał w ośmiu największych miastach Polski. Przegląd stanu uchwał krajobrazowych ograniczamy do miast najbardziej interesujących reklamodawców i zarazem wyznaczających kierunki działania dla innych, mniejszych miejscowości. Poprzednie przeglądy przedstawialiśmy w lutym 2019 r. i w lipcu 2019 r.

Ustawa

Od momentu, gdy ustawa krajobrazowa została uchwalona przez sejm, wiele organizacji i przedsiębiorców zgłaszało zastrzeżenia co do jej zgodności z konstytucją. Te wątpliwości w 2019 r. podzielił również Naczelny Sąd Administracyjny (NSA). Dlatego skierował do Trybunału Konstytucyjnego zapytanie dotyczące zgodności ustawy z prawem.

Jeżeli Trybunał stwierdzi, że ustawa krajobrazowa jest niezgodna z konstytucją, przepis utraci moc prawną. Wówczas gminy, w których na podstawie uchwalonych kodeksów reklamowych zdemontowano nośniki, mogą być narażone na wypłatę odszkodowań firmom reklamowym i właścicielom działek. Po skierowaniu zapytania do Trybunału Konstytucyjnego, Wojewódzkie Sądy Administracyjne zaczęły zawieszać postępowania do czasu rozstrzygnięcia kwestii zgodności ustawy z konstytucją.

Przypomnijmy, że  od wielu lat trwają prace nad zmianą ustawy o planowaniu przestrzennym. Nie wiadomo, jaki kształt będzie miała ostatecznie ta ustawa, jednak zapewne zmienią się zapisy dotyczące ochrony krajobrazu.

Łódź

Jedną z pierwszych w kraju uchwał krajobrazowych uchwaliła 16 listopada 2016 r. Łódź. Podstawowe zapisy łódzkiej uchwały to:

• strefy – 3;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – maksymalnie 30% powierzchni, pozostałą część musi stanowić odtworzenie elewacji, reklama może być eksponowana nie dłużej niż przez 8 miesięcy;
• reklama na elewacji – tylko w II strefie na ścianach szczytowych, nie więcej niż na 25% elewacji;
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są bardzo ograniczone i zmieniają się w zależności od strefy, przeznaczenia obiektu, jego wysokości, preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• zakazy – umieszczanie reklam na banerach, reklam wolnostojących bez stałego zamocowania w gruncie, oraz reklamy mobilnej;
• reklama cyfrowa – mocno ograniczona;
• murale – zakazane;
• okresy dostosowania – od 3 do 5 lat w zależności od strefy;
• warunki dostosowania – nieokreślone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione;
• aktualizacja uchwały – 1.

Ponieważ uchwała wprowadzała nierówne traktowanie podmiotów, w wielu kwestiach przekraczała upoważnienie ustawowe i zawierała inne błędy, 11 sierpnia 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Łodzi stwierdził nieważność uchwały w całości. Wśród wielu zarzutów, najistotniejszym merytorycznie jest ten, że uchwała krajobrazowa Łodzi nie wskazuje warunków dostosowania istniejących tablic i urządzeń reklamowych do zapisów uchwały oraz, że na nowo reguluje kwestie uregulowane w ustawie o drogach publicznych.

W połowie października 2017 r. Łódź złożyła skargą kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Po dwóch latach oczekiwania, w październiku 2019  NSA rozpatrzył skargę i odesłał sprawę do ponownego rozpatrzenia w WSA. Następnie w styczniu br. WSA zawiesił rozpatrzenie sprawy do czasu rozpatrzenia przez Trybunał Konstytucyjny zgodności ustawy z  konstytucją.

Mimo zakończenia okresu dostosowania, miasto nie nakłada jednak kar na właścicieli banerów (w całym mieście) i reklam (w I strefie).

Łódź - nowy kodeks

W lutym 2018 r. Łódź ogłosiła, że przystępuje do prac nad nowym kodeksem reklamowym. 7 marca 2018 r. radni uchwalili uchwałę intencyjną. Obecnie obowiązująca uchwała ma zostać uchylona, zastąpi ją nowe prawo dotyczące reklam. Na razie trwają prace projektowe. Jednym z elementów, który ma pozwolić zespołowi zapoznać się z tematem, jest ankieta – ta sama, na podstawie której powstała poprzednia uchwała. Na tendencyjne pytania ankiety zwracaliśmy już uwagę wcześniej. W maju 2019 r. odbyły się konsultacje dotyczące założeń nowego projektu. Projekt ma zostać pokazany publicznie dopiero na etapie wyłożenia, termin wyłożenia zaś nie jest znany.

Urząd miasta udostępnił stronę, na której w przejrzysty sposób można zapoznać się z aktualną uchwałą krajobrazową:
https://uml.lodz.pl/dla-biznesu/kodeks-reklamowy/

Tekst uchwały znajduje się pod adresem:
https://bip.uml.lodz.pl/files/bip/public/user_upload/uchwalal_-30112017104058.pdf

Gdańsk

Gdańsk uchwalił swój kodeks reklamowy na sesji Rady Miasta 22 lutego 2018 r.
Podstawowe zapisy uchwały:

• strefy – 8;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – jest dopuszczona tylko w niektórych strefach, może stanowić od 30% do 100% powierzchni w zależności od rodzaju budynku, reklama może być eksponowana maksymalnie przez 12 miesięcy, raz na 5 lat;
• reklama na elewacji poza szyldami jest praktycznie zakazana;
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są bardzo ograniczone i zmieniają się w zależności od strefy, przeznaczenia obiektu, jego wysokości; preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• zakazy – umieszczanie reklam na banerach i siatkach reklamowych poza remontami;
• reklama cyfrowa – mocno ograniczona poza należącymi do miasta „terenami o funkcji widowiskowo-sportowej, której charakter wymaga niekonwencjonalnych form promocji”;
• murale – dopuszczone w niektórych strefach;
• okresy dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – częściowo określone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione.

30 marca 2018 r. Wojewoda Pomorski wydał rozstrzygnięcie nadzorcze i uchylił zapisy dotyczące reklamy wyborczej, odległości reklam od niektórych elementów infrastruktury oraz określania sposobu utrzymania tablic i urządzeń reklamowych. Uznał te regulacje za przekraczające upoważnienie ustawowe. Miasto odwołało się od decyzji wojewody do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, powołując się na błędy w uzasadnieniu decyzji.

14 sierpnia br. WSA w Gdańsku uchylił w całości rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Pomorskiego. Wojewoda nie złożył skargi kasacyjnej do NSA. Do WSA w Gdańsku wpłynęło 19 skarg na uchwałę krajobrazową. Pochodziły zarówno od mieszkańców, jak i przedsiębiorców działających w Gdańsku. Sąd oddalił wszystkie skargi i o dalszym ich losie rozstrzygnie teraz NSA.

Informacja i edukacja w Gdańsku

Uchwała gdańska jest obszerna (53 strony) i zapisana w skomplikowany sposób. Jej zrozumienie przez przedsiębiorcę często będzie wymagało konsultacji prawnych.Niestety, przez prawie dwa lata miasto nie prowadziło żadnej akcji informacyjno-edukacyjnej.  Dopiero około 2 miesiące temu Gdańsk uruchomił stronę http://www.uchwalakrajobrazowagdanska.pl/ Na słowa uznania zasługuje niewątpliwie poradnik "Szyld gdański" umieszczony na tej stronie.

Od kilku tygodni miasto rozsyła pisma do przedsiębiorców, którzy wykonali identyfikację sklepów i biur już  po wejściu w życie uchwały. W pismach wzywa do natychmiastowego dostosowania i ostrzega o karze 112,8 PLN dziennie za każdy metr kwadratowy szyldu czy reklamy. Właściwie nie wiadomo, dlaczego miasto nie egzekwuje ustanowionego przez siebie prawa.

Z uchwałą można zapoznać się na stronach BIP: https://bip.gdansk.pl/subpages/akty_prawne/pliki/2018/URM_2018_7_1465.PDF  lub na stronie Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni.

Czas na dostosowanie reklam (powstałe przed wejściem  w życie uchwały) do zapisów określonych w uchwale, minie 2 kwietnia 2020 r. W okresie dostosowania miasto nie udzielało żadnych zgód na dostosowanie. Prawie wszystkie reklamy w mieście nie spełniają zapisów uchwały i powinny zostać zdemontowane.

Łódź i Gdańsk są jedynymi dużymi miastami, w których obowiązują uchwały krajobrazowe. Wszystkie nowe inwestycje muszą być zgodne z zapisami zawartymi w tych aktach prawnych. Okres dostosowania dotyczy jedynie tych lokalizacji, które istniały w momencie wejścia uchwały w życie. Do Łodzi i Gdańska wkrótce może dołączyć Kraków.

Kraków

26 lutego 2020 r.  Rada Miasta Krakowa zdecydowaną większością głosów przyjęła uchwałę krajobrazową. Po publikacji w Dzienniku Urzędowym rozpocznie się okres vacatio legis, uchwała ma zacząć obowiązywać 1 lipca 2020 r. W terminie 30 dni od otrzymania uchwały, Wojewoda może wnieść rozstrzygnięcie nadzorcze.

Prace nad uchwałą w Krakowie rozpoczęły się w październiku 2015 roku. Przez ten czas wyłożono 3 projekty. Główne regulacje wyglądają następująco:

• strefy – 5; dodatkowo uchwała określa inne warunki dla ciągów komunikacyjnych i terenów sklepów wielkopowierzchniowych i stacji benzynowych;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – jest dopuszczona tylko w niektórych strefach , może stanowić do 50% powierzchni dekoracji, reklama może być eksponowana maksymalnie przez 12 miesięcy raz na 7 lat;
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są bardzo ograniczone i zmieniają się w zależności od strefy, wysokości i przeznaczenia obiektu, miejsca umieszczenia, preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• reklama cyfrowa – praktycznie zakazana, za wyjątkiem niektórych małych form i ekranu o powierzchni ponad 5 tys. m² zamontowanego na Tauron Arena w Krakowie, gdzie reklama jest możliwa w czasie imprez;
• murale – zakaz;
• okresy dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – częściowo określone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione.

Po wyłożeniu projektu do Biura Planowania Przestrzennego wpłynęło kilkaset uwag. Niewiele z nich zostało uwzględnionych. Dokument opisujący sposób ich rozpatrzenia liczy 234 strony. Wszystkie dokumenty znajdują się na stronie BIP: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=71173&metka=1&vReg=1#uchwalanie

Strony o projekcie, która byłaby czytelna dla mieszkańców i przedsiębiorców, nie ma.

Warszawa

Uchwała warszawska została przegłosowana 16 stycznia 2020 r.  25 lutego Wojewoda Mazowiecki opublikował rozstrzygnięcie nadzorcze i stwierdził nieważność całej uchwały. Powodem takiej decyzji jest niezgodność uchwały z prawem. Wojewoda zwrócił uwagę na:

• naruszenia proceduralne – uchwalono uchwałę inna niż ta, którą przedstawiono mieszkańcom i przedsiębiorcom na etapie wyłożenia,
• przekroczenie zakresu upoważnienia ustawowego – uchwała może regulować tylko te elementy, na które pozwala ustawa; tymczasem dokument w kilkudziesięciu miejscach narusza prawo.

Pamiętajmy, że rozstrzygniecie nadzorcze nie odnosi się do kwestii konieczności uporządkowania przestrzeni publicznej, a do kwestii zgodności uchwały z obowiązującym prawem. Można się z nim zapoznać pod adresem: https://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2020/2529/akt.pdf

Do 25 marca miasto może odwołać się od rozstrzygnięcia nadzorczego do WSA. Jeżeli tak się stanie, zapewne w ciągu kilku miesięcy zostanie wyznaczony termin rozprawy. Uchylenie rozstrzygnięcia będzie wiązało się z przywróceniem uchwały wraz ze wszystkimi terminami w niej określonymi. Jeżeli sąd przyzna rację Wojewodzie, miasto może odwołać się do NSA. Możliwy jest również scenariusz zawieszenia przez WSA sprawy do czasu decyzji Trybunału Konstytucyjnego (bada, czy ustawa krajobrazowa jest zgodna z Konstytucją).

Dodajmy, że sprawą uchwały zajmuje się UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta).  https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=16204

Sprawa uchwały warszawskiej nie jest więc definitywnie rozstrzygnięta, przedstawiamy podstawowe zapisy projektu:

• strefy – 3, dodatkowo uchwała wyodrębnia ciągi komunikacyjne;
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – może być eksponowana maksymalnie przez 9 miesięcy, raz na 5 lat;
• reklama na elewacji – tylko na elewacjach bez okien (z zastrzeżeniami);
• szyldy – liczba i wielkość szyldów są ograniczone, preferowaną formą szyldów są litery przestrzenne;
• zakazy – umieszczanie reklam na oknach, dachach budynków, przed budynkami publicznymi, w bliskiej odległości od siebie, na terenach ochrony konserwatorskiej i przyrodniczej i wiele innych;
• reklama cyfrowa – dopuszczona tylko na formacie citylight i dużym stopniu ograniczona możliwościami technicznymi;
• okres dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – praktycznie nieokreślone;
• prawa nabyte – nieuwzględnione.

Cały projekt jest dostępny pod adresem: https://edziennik.mazowieckie.pl/WDU_W/2020/1373/akt.pdf
Po ponad 3 latach pracy nad uchwałą, miasto nie prezentuje nawet strony internetowej, informującej o projekcie i zasadach, jakie planuje wprowadzić w mieście.

Szczecin

Przed przystąpieniem do prac nad uchwałą w Szczecinie przeprowadzono szczegółową inwentaryzację. Pokazała ona, że jedynie 19% reklam w mieście jest ustawionych legalnie. Jako jedyne miasto w G8 Szczecin skonstruował swój kodeks na bazie istniejących planów miejscowych (pozostałe miasta wprowadzając uchwały reklamowe zmienią miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego).

Taka konstrukcja dzieli miasta na tyle stref, ile zostało uchwalonych planów miejscowych plus 1 – dla strefy, w której brak planu miejscowego. Z jednej strony jest to najbardziej skomplikowany i najobszerniejszy projekt uchwały (gdyby wydrukować całość otrzymalibyśmy ponad 1000 stron). Jednak jeżeli wybierzemy konkretną lokalizację, uchwała dla tego miejsca będzie bardzo czytelna i skondensowana. Podstawowe zapisy projektu uchwały w miejscach, w których nie ma planów miejscowych przewidują:

• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 48m²
• reklama na elewacji podczas remontów – jest dopuszczona na całej powierzchni rusztowania przez okres 3 miesięcy raz na 5 lat;
• reklama na elewacji – do 10% powierzchni elewacji (z zastrzeżeniami);
• szyldy – na jedną działalność gospodarczą przysługuje 1 szyld o powierzchni 0,3 m2
• zakazy – umieszczanie reklam na ogrodzeniach, terenach zielonych, urządzeniach bezpieczeństwa ruchu drogowego, obszarach wodnych, reklam na przystankach przekraczających 30% powierzchni wiaty;
• reklama cyfrowa – dopuszczona, z wyjątkiem reklam o niskiej rozdzielczości;
• murale – traktowane jak reklama na elewacji;
• okresy dostosowania – 2 lata;
• warunki dostosowania – częściowo określone;
• prawa nabyte –uwzględnione.

Termin wyłożenia i zgłaszania uwag do projektu minął w marcu 2017 r. Zespół projektowy zakończył prace i przekazał gotowy dokument do Rady Miasta, która nie podała jeszcze do publicznej wiadomości decyzji o głosowaniu nad projektem uchwały. Projekt szczecińskiej uchwały jest najdłużej zamrożonym dokumentem spośród kodeksów reklamowych.

Z projektem można zapoznać się pod adresem: http://krajobraz.szczecin.pl/chapter_139000.asp

Poznań

Uchwałę intencyjną podpisał najpóźniej ze wszystkich miast G8: w marcu 2017 r., jednak prace nad projektem trwały od początku 2017 r. Dosyć długo miasto przedstawiało jedynie założenia projektowe, od maja 2019 r. można zapoznać się z projektem uchwały.

W porównaniu z uchwałami innych miast poznański dokument jest napisany w sposób prosty i jego zrozumienie nie nastręczy większych problemów. W skrócie zapisy uchwały przedstawiają się następująco:

• strefy – są cztery: staromiejska, centrum i historyczne dzielnice, zurbanizowana, przyrodnicza
• maksymalny format reklamy wolnostojącej – 18m²;
• reklama na elewacji podczas remontów – może być eksponowana maksymalnie na 30% elewacji przez 1 rok, ponownie można ją umieścić po upływie 5 lat;
• reklama na elewacji – tylko niewielkie formy;
• szyldy – maksymalnie 2 szt., wielkość zależy od typu nośnika i strefy;
• reklama cyfrowa – dopuszczona na formacie citylight oraz na formacie 9m²;
• murale – od 5% do 50% powierzchni elewacji w zależności od strefy;
• okresy dostosowania – od 1 roku dla centrum do 3 lat;
• warunki dostosowania – określono częściowo wyłączając z nich wiaty przystankowe;
• prawa nabyte – nie są uwzględnione.

OOH w zarządzie miasta

W 2018 roku Poznań  przekazał słupy reklamowe pod zarząd spółki miejskiej, Międzynarodowych Targów Poznańskich (MTP). Do lipca 2019 miasto przekazało MTP wszystkie wiaty przystankowe. Oznacza to, że Poznań jest właścicielem firmy outdoorowej, która zarządza jednymi z najciekawszych lokalizacji w mieście. Teraz miasto tworzy uchwałę krajobrazową, która będzie regulować działania tej spółki i jej konkurentów.

W Poznaniu odbyły się spotkania konsultacyjne. Uwagi do projektu były zbierane do 30 czerwca 2019 r. Zaś 12 lutego br. z projektem zapoznała się Komisja Polityki Przestrzennej i Rewitalizacji. Wyłożenie uchwały jest możliwe w czerwcu br., a głosowanie na Radzie Miasta we wrześniu.

Wydział Urbanistyki i Architektury od dawna udostępnia stronę ze informacjami o uchwale: http://www.poznan.pl/krajobrazowa/
Od lutego 2018 r. Poznań posiada Park Kulturowy, który obejmuje głównie obszar Starego Miasta: https://www.poznan.pl/mim/main/-,p,39836.html

Wrocław

Wrocław nie spieszy się z wprowadzeniem uchwały krajobrazowej, zapewne dlatego, że w roku 2014, zanim jeszcze powstała uchwała krajobrazowa, powołano we Wrocławiu park kulturowy, który uporządkował historyczne centrum miasta. Osoby przygotowujące projekt stoją na stanowisku, że kodeks krajobrazowy jest poważną regulacją i nie należy się z nią spieszyć, ponieważ musi to być dokument rzetelny i zgodny z prawem. Pierwsze spotkanie konsultacyjne (i jak na razie jedyne), odbyło się we wrześniu 2017 r. Wydział Architektury i Budownictwa przygotował projekt uchwały reklamowej. Projekt będzie pokazany publicznie dopiero na etapie wyłożenia. Termin nie jest znany. W 2017 roku podano informację, że miasto planuje wprowadzić opłatę reklamową.

Informacje o konsultacjach społecznych z 2017 r. znajdują pod adresem: https://www.wroclaw.pl/rozmawia/lad-miedzy-budynkami-dwa-etapy-konsultacji-za-nami

Ze zrealizowanym projektem Parku Kulturowego można zapoznać się pod adresem: https://www.wroclaw.pl/park-kulturowy-wroclaw

Katowice

W Katowicach zaproponowano nieco odmienne podejście do tematu i rozpisano przetarg na wykonanie inwentaryzacji wybranych miejsc i obszarów miasta, określenie podziału miasta na strefy oraz przygotowanie wstępnych założeń dla zasad i warunków na potrzeby opracowania projektu uchwały. Przetarg wygrała firma PwC Polska Sp. z o.o., która po wykonaniu pracy przedstawiła wnioski na spotkaniu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Spotkanie odbyło się  we wrześniu 2017 r. , ale przedstawione na nim wnioski były mało precyzyjne i wykazały niewielką znajomość tematu przez PwC.

30 października 2017 r. odbyło się ostatnie spotkanie konsultacyjne. Pod koniec 2017 r. miasto opublikowało wyniki konsultacji społecznych oraz stanowisko Prezydenta Miasta Katowice wobec zgłoszonych wniosków.

Wydział Budownictwa i Planowania Przestrzennego przygotował projekt uchwały, który czeka na dalsze konsultacje. O dalszym losie projektu zadecydują zapewne zmiany ustawowe i wnioski z wprowadzania zapisów uchwał krajobrazowych w innych miastach. Dodajmy, że Katowice mają wiele zapisów w planach miejscowych odnoszących się do reklam.

Miasto udostępniło stronę o kodeksie reklamowym. Ostatni wpis jest z października 2017 (na dzień publikacji tekstu):

https://www.katowice.eu/Konsultacje/Strony/uchwa%C5%82a-krajobrazowa.aspx