Uchwały krajobrazowe w największych miastach w Polsce. Przegląd sytuacji, marzec 2023 r.
Uchwały krajobrazowe powstają w Polsce od prawie 8 lat. Tak długo obowiązuje ustawa krajobrazowa. Przedstawiamy obecny stan uchwał krajobrazowych, które powstały lub mają powstać w ośmiu największych miastach Polski (G8).
Czy ustawa jest zgodna z Konstytucją?
Ostatni rok nadal nie odpowiedział na żadne z istotnych pytań dotyczących ustawy krajobrazowej. Bez odpowiedzi jest pytanie podstawowe – czy ustawa jest zgodna z Konstytucją. W 2019 r. tę wątpliwość podzielił Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w toku kontroli uchwały opolskiej. NSA skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne dotyczące zgodności ustawy z Konstytucją i prawem europejskim. W 2020 r. NSA ponowił to pytanie przy okazji kontroli uchwały gdańskiej.
Jeżeli Trybunał stwierdzi, że ustawa jest niezgodna z Konstytucją, przepis statuujący obowiązek dostosowawczy utraci moc prawną. W tej sytuacji gminy, w których na podstawie uchwalonych kodeksów reklamowych zdemontowano nośniki, staną przed wieloma wyzwaniami.
Po skierowaniu pytania do Trybunału Konstytucyjnego Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA) zaczęły zawieszać postępowania ze skarg na uchwały krajobrazowe do czasu rozstrzygnięcia kwestii zgodności ustawy z Konstytucją. Przypomnijmy, że od wielu lat trwają równolegle prace nad zmianą ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Nie wiemy, jaki kształt będzie miała ostatecznie ta ustawa, jednak zapewne zmienią się przepisy dotyczące ochrony krajobrazu. Ostatnie konsultacje odbyły się w styczniu 2022 r.
Uchwały krajobrazowe dotyczą nie tylko branży OOH
Postanowienia każdej uchwały krajobrazowej są bardzo istotne dla branży OOH. Równocześnie pamiętajmy, że dotyczą one wszystkich przedsiębiorców działających w miejscach obowiązywania kodeksów reklamowych. W większości przypadków poniosą koszty zmiany identyfikacji wizualnej miejsc prowadzenia działalności. Dla sieci handlowych czy galerii są to często kwoty siedmiocyfrowe.
W Polsce jest blisko 2 500 gmin. Każda z nich ma możliwość uchwalenia swojego prawa lokalnego dotyczącego reklam, ogrodzeń i obiektów małej architektury. Uchwały krajobrazowe powstały w 72 gminach. W 2022 roku przybyło 12 nowych uchwał krajobrazowych, w przypadku 2 gmin Wojewodowie unieważnili ich zapisy w całości.
Do najważniejszych zmian w G8 w okresie od publikacji ostatniego raportu (luty 2022) należy zaliczyć:
- zakończenie okresu dostosowania uchwały krajobrazowej w Krakowie
- uchwalenie i unieważnienie uchwały krajobrazowej w Poznaniu
- wyłożenie uchwały krajobrazowej w Warszawie
(Nie) skuteczne uchwały
Dotychczas niewiele ponad 70 gmin uchwaliło uchwały krajobrazowe, nie zawsze skutecznie. Jest wiele powodów, dla których tak niewiele urzędów zdecydowało się na podjęcie wyzwania, aby wprowadzić uchwały krajobrazowe:
- Nie każda gmina ma taką potrzebę. Edukując lokalny rynek i wskazując dobre praktyki można osiągnąć pożądany efekt. Poza tym istnieje prawo budowlane, które w niektórych przypadkach jest dobrym i wystarczającym narzędziem.
- Wątpliwości budzi zgodność ustawy krajobrazowej z Konstytucją.
- Większość samorządów obawia się, że uchwały krajobrazowe mogą uderzyć w lokalnych przedsiębiorców.
- Przepisy ustawy krajobrazowej są niejasne zaś procedura skomplikowana.
- Uchwały krajobrazowe są kosztowne – proces ich powstawania wymaga nakładów.
Dlaczego zatem część gmin podejmuje decyzję o tym, aby przygotować i głosować uchwały krajobrazowe? Spotkałem się z różnymi motywacjami. Oczywiście dla dużych miast sprawą najistotniejszą jest uporządkowanie przestrzeni publicznej z nadmiaru reklam. Tu jednak wiele gmin popełnia błąd w jednakowy sposób traktując reklamy nielegalne i te ustawione zgodnie z obowiązującym prawem np. na podstawie pozwolenia na budowę.
Można też czasem odnieść wrażenie, że niektóre gminy uchwalają nowe prawo głównie po to, aby móc pobierać opłatę reklamową, czy też – jak ma to miejsce w przypadku Gdańska – wprost zarządzać rynkiem reklamy na swoim terenie. Ten kierunek bardzo przypomina sposób działania samorządów dużych miast w Niemczech, które wybudowały własne nośniki reklamy zewnętrznej i zaczęły prowadzić działalność konkurencyjną względem komercyjnych firm outdoorowych. Unia Europejska zakwalifikowała to postępowanie jako niezgodne z prawem. W efekcie miasta musiały sprzedać posiadane nośniki.
Uchwały krajobrazowe w miastach G8
Wśród miast G8 (ośmiu największych miast w Polsce) uchwały krajobrazowe przegłosowały kolejno: Łódź, Gdańsk, Warszawa Kraków i Poznań. Inne duże miasta to Opole, Sopot, Gdynia, Leszno, Cieszyn, Tarnów, Nowy Targ, Nowy Sącz, Ciechanów, Kalisz, Wałbrzych, Bielsko Biała.
Ciechanów to pierwsze w ogóle miasto z uchwałą krajobrazową, a zarazem pierwsze miasto, które uchwaliło opłatę reklamową i które wkrótce potem, pod naciskiem przedsiębiorców i mieszkańców, ją uchyliło.
Ciekawy jest również przypadek Gdyni, która uchwałę krajobrazową posiadała najkrócej. Jest pierwszym miastem, które tak szybko swoją uchwałę uchyliło. 23 czerwca 2021 r. gdyńscy radni jednogłośnie przyjęli regulacje uchwały krajobrazowej, mimo wielu krytycznych głosów zgłaszanych przez przedsiębiorców. Wojewoda pomorski nie skorzystał z prawa wydania rozstrzygnięcia nadzorczego, mimo że dokument zawierał wiele błędów. Zaskarżył ją jednak do WSA. Prezydent Gdyni Wojciech Szczurek zdecydował, że uchwałę trzeba poprawić. 25 sierpnia 2021 r. radni miasta uchylili uchwałę w całości. Żaden radny nie był przeciwny uchyleniu.
Uchwały krajobrazowe uderzają w lokalnych przedsiębiorców
I na koniec kwestia niezmiernie istotna. Zapisy uchwały krajobrazowej dotyczą prawie wszystkich przedsiębiorców w danej gminie, dla dużej części z nich wiąże się ona z dużymi wydatkami. Jednak wiedza o wprowadzeniu w danym mieście takiej uchwały jest niewielka. Kampanie informujące o nowych przepisach są rzadkością. Zazwyczaj przedsiębiorcy dowiadują się o obowiązujących zapisach już po okresie dostosowania, kiedy zaczynają otrzymywać wezwania do demontażu szyldu, lub gdy są na nich nakładane kary p.. za reklamę zapraszającą gości do restauracji. Tak też dzieje się teraz w Krakowie, kiedy dość powszechne oburzenie na nowe przepisy zmuszają władze miasta do procedowania zmian w dopiero co wprowadzonej uchwale. Czy można było tego uniknąć? Tak, oczywiście. Wystarczyło przeprowadzić szerokie konsultacje i wysłuchać tego, co mówią przedsiębiorcy. Nie można tworzyć tak ważnego prawa zapominając o gospodarce.
Poniżej prezentujemy, jak mają się uchwały krajobrazowe w miastach G8. Przedstawiamy je w kolejności głosowań przez poszczególne Rady Miast i według stopnia zaawansowania prac.
Informacje zawarte w tekście są aktualne na dzień 1 marca 2023 r.
Poprzedni przegląd opublikowaliśmy w lutym 2022 r. i jest dostępny w artykule https://jetline.pl/aktualnosci/uchwaly-krajobrazowe-w-najwiekszych-miastach-luty-2022-r